الگوی توسعه صنعت فولاد ایران در دوران پساترامپ: تحلیل فرصت‌ها و چالش‌ها
2 دقیقه برای خواندن
مهندس حامد شفیع‌ها، رئیس هیات‌مدیره شرکت فراطرح فولاد، در گفت‌وگو با ماهنامه تخصصی پردازش اظهار داشت: پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا قطعاً فرصت‌هایی را در اختیار صنعت فولاد ایران در سه حوزه تنظیم بازار فولاد، توسعه صنعت فولاد و صادرات فولاد قرار می‌دهد. با این حال، باید درنظر داشت که استفاده بهینه از این فرصت‌های جدید، در نهایت در گروِ «نگاه به داخل» و استفاده از ظرفیت‌های اقتصادی داخل کشور است.
حامد شفیع‌ها در مورد شرایط بازار جهانی فولاد پس از شکست دونالد ترامپ در انتخابات آمریکا گفت: دولت ترامپ از ماه مارس سال ۲۰۱۸ تعرفه‌های ۲۵ درصدی بر واردات فولاد و تعرفه‌های ۱۰ درصدی بر واردات آلومینیوم از بسیاری از کشورهای متحد و غیرمتحدِ آمریکا وضع کرد که در نهایت به یک جنگ تجاری تمام‌عیار منجر شد و افزایش دامنه این جنگ تجاری، حتی به واردات سویای چین از آمریکا هم کشید. جنگ تجاری به شکلی که ما در سال‌های ۲۰۱۸ تا سه‌ماهه سوم سال ۲۰۱۹ شاهد آن بودیم، شاید با پیروزی بایدن تمام شده باشد، اما «ترامپیسم» همچنان زنده خواهد ماند و تأثیرات خود را بر سیاست‌های تجاری دولت جدید آمریکا نیز خواهد گذاشت.
چهره بازار جهانی فولاد پس از شکست دونالد ترامپ
رئیس هیات‌مدیره شرکت فراطرح فولاد خاطرنشان ساخت: در دولت جدید آمریکا ما احتمالاً شاهد جنگ تجاری در بازار فولاد به سبک و سیاق گذشته نباشیم، اما همچنان تنش و تقابل تجاری وجود خواهد داشت. شاید یک الگو در دولت بایدن این باشد که تقابل تجاری در بازار فولاد با متحدان اروپایی آمریکا و کشورهایی نظیر مکزیک، کانادا، کره‌جنوبی و ژاپن خاتمه یابد اما همچنان تنش تجاری در بازار فولاد بین دولت آمریکا و چین وجود داشته باشد.
حامد شفیع‌ها افزود: فولادسازان آمریکایی در ایالت‌هایی نظیر اوهایو، میشیگان و پنسیلوانیا از سیاست‌های حمایت‌گرایانه و تعرفه‌ای ترامپ بهره برده‌اند و صنعت فولاد آمریکا به نوعی در دولت ترامپ احیاء شد. جو بایدن پیش از این در ماه مارس سال ۲۰۲۰، اگرچه جنگ تجاری دولت ترامپ را «کوته‌بینانه و مخرب» توصیف کرده بود، اما گفته بود که به حمایت از صنعت فولاد آمریکا ادامه می‌دهد. بنابراین، پایان جنگ تجاری گسترده در بازار فولاد، به این معنا نیست که دولت بایدن به دوران پیش از ترامپ بازمی‌گردد؛ یا به این معنا نیست که شاهد «یک گُسست رادیکال» در سیاست‌های دولت آمریکا خواهیم بود.
وی تأکید کرد: با تمامی این اوصاف، انتظار می‌رود که با کنار رفتن جنگ تجاری و عدم‌قطعیت‌های مبتنی‌بر پیش‌بینی‌ناپذیریِ سیاست‌های ترامپ، شاهد بهبود قیمت‌ها در بازار جهانی فولاد باشیم و در واقعیت نیز بهبود قیمت‌ها از هم‌اکنون در بازارهای اروپایی، آسیایی، CIS و خاورمیانه آغاز شده است. ساخت واکسن کووید ۱۹ و خاتمه یافتن بحران کرونا در ادامه سال ۲۰۲۱ نیز می‌تواند به تقویت بیشتر بازار فولاد کمک کند.
صنعت و بازار فولاد ایران در دوران پساترامپ
رئیس هیات‌مدیره شرکت فراطرح فولاد عنوان کرد: صنعت فولاد ایران در دوره پس از انتخابات آمریکا، با فرصت‌های تازه‌ای روبرو می‌شود. اما در همین ابتدا می‌خواهم تأکید کنم که بهره‌برداری بهینه از این فرصت‌ها، منوط به اتخاذ قسمی سیاستِ «نگاه به داخل» است. کمپین فشار حداکثری دولت ترامپ، از طریق التهابات ارزی، بازار فولاد را متشنج کرده بود؛ حال این فرصت وجود دارد که از طریق ایجاد ثبات در نرخ ارز، بازار فولاد به آرامش برسد. تنظیم بازار فولاد در شرایط فعلی از طریق مدیریت صحیح نرخ ارز راحت‌تر است و تقاضاهای سوداگرانه را نیز راحت‌تر می‌توان در شرایط فعلی از بازار خارج کرد.
اهمیت تحریک تقاضا برای فولاد در داخل کشور
مهندس شفیع‌ها در مورد سیاست صنعتی‌سازی کشور در دوره جدید اظهار داشت: توسعه صنعت فولاد یکی از معیارهای صنعتی شدن در دنیای مدرن است. اما همه می‌دانیم که صنعتی شدن یک وسیله است و نه هدف؛ هدف غایی در واقع، رفاه و خیر همگانی است و صنعتی شدن یک وسیله برای نیل به این هدف است. این مقدمه را گفتم تا تأکید کنم که توسعه بدقواره و نامتوازن صنعت فولاد، گرهی از مشکلات کشور و مردم باز نمی‌کند. یکی از مشکلات کشور که در آینده تبعات اجتماعی و شاید امنیتی به همراه داشته باشد، مسأله مسکن است. تحریک تقاضا در بخش مسکن برای خانه‌دار کردن طبقات محروم کشور که بسیار نجیب و شریف هستند، باید در دستور کار دولت قرار گیرد. ما در داخل کشور تولید مقاطع طویل فولادی و تولید مصالحی همچون سیمان به اندازه کافی داریم و باید با تحول اساسی در بخش ساختمان، اجازه دهیم که ظرفیت شرکت‌های فولادی و سیمانی به کمکِ ایجاد رفاه در کشور بیاید.
وی افزود: جمعیت ۸۴ میلیونی کشور، بزرگ‌ترین پشتوانه اقتصادی برای ما است و ما بزرگ‌ترین بازار منطقه خاورمیانه را در اختیار داریم. با نگاه به این بازار داخلی درمی‌یابیم که چه فرصت عظیمی دراختیار داریم و بهره‌برداری از این فرصت در راستای «توسعه انسانی» کشور و کمک به ارتقای عدالت اجتماعی نیز خواهد بود. متأسفانه در سال‌های گذشته دولت تقریباً هیچ توجهی به تحریک تقاضا در بخش ساختمان نداشته و ساخت‌وساز مدت‌ها در رکود بوده است. با فعال‌سازی این بخش، هم تقاضای واقعی برای مقاطع طویل فولادی احیاء می‌شود و هم یک مشکل اجتماعی بزرگ حل می‌شود. ما در شرکت فراطرح فولاد کوشیده‌ایم تا به سهم خود بخشی از نیازهای کشور در مقاطع طویل فولادی و همچنین فولادهای تخصصی را تأمین کنیم، اما تحول اساسی در این حوزه نیازمند تغییر نگاه دولت به ظرفیت‌های بازار داخلی است.
فرصت‌های صادرات فولاد
رئیس هیات‌مدیره شرکت فراطرح فولاد در مورد شرایط صادرات فولاد گفت: شکی نیست که تحریم‌های وضع‌شده در قالب کمپین فشار حداکثری دولت ترامپ، هزینه‌هایی را به صادرات فولاد کشور تحمیل کرده بود. احتمالاً در دوره فعالیت دولت جدید آمریکا هم همچنان حداقل تا مدتی تحریم‌ها بر اقتصاد ایران سایه خواهند افکند. اما در هر صورت، فشار تحریم‌ها به سختی دوره قبل نخواهد بود. علاوه بر این، صادرات فولاد ایران می‌تواند از فرصت قیمت‌های بالاتر در بازارهای صادراتی استفاده کند. قیمت فولاد صادراتی ایران هم‌اکنون در سطوحی است که حتی در ماه‌های پیش از شیوع ویروس کرونا نیز سابقه نداشته است. صنعت فولاد ایران خصوصاً در بخش محصولات فولادی که ارزش‌افزوده بالاتری دارند، می‌تواند از این فرصت استفاده کند.
زمان احیای ظرفیت‌های خالی صنعت فولاد
مهندس شفیع‌ها در خصوص استفاده از ظرفیت‌های داخلی صنعت فولاد گفت: بنا به آمارهای پایان سال ۹۸، ظرفیت خالی و استفاده‌نشده کشور ما در تولید میلگرد ۶۵ درصد، در تولید تیرآهن ۵۵ درصد و در تولید نبشی، ناودانی و سایر مقاطع طویل ۶۹ درصد است. این ظرفیت‌های خالی که برای آن‌ها سرمایه‌گذاری و هزینه صورت گرفته، زیبنده کشور نیست. ما باید بتوانیم این ظرفیت‌ها را فعال کنیم. در این حوزه نیز تلاش ما در شرکت فراطرح فولاد، بنا به توان‌مان، فعال‌سازی بخشی از این ظرفیت‌ها بوده است.
وی ادامه داد: فعال‌سازی ظرفیت‌های خالی که در حوزه تولید محصولات فولادی وجود دارد، به تجدیدنظر در نگاه کلانِ حاکم‌بر توسعه صنعت فولاد بستگی دارد. در تمام کشورها، بخش‌های مختلف صنعتی بنا به مزیت‌هایی که برای آن‌ها ایجاد می‌شود، توسعه می‌یابند و بزرگ می‌شوند. در کشور ما مدت‌ها است که مزیت به تولید فولاد خام (یعنی شمش فولادی و اسلب) اعطاء شده است. در تولید فولاد خام کشور، قیمت خرید مواداولیه پایین‌تر از نرخ‌های جهانی و قیمت فروش تولیدات، با نرخ‌های جهانی و در پاره‌ای اوقات بالاتر از نرخ‌های جهانی است. با تغییر سیاست‌ها، مزیت اقتصادی صنعت فولاد باید از فولاد خام به سمت تولید محصولات فولادی «شیفت» پیدا کند که هم ارزش افزوده بالاتری تولید می‌کنند و هم اشتغال‌زایی بیشتری برای کشور به همراه دارند. به همین دلیل است که بنده همواره تأکید دارم که «پاردایمِ» حاکم‌بر صنعت فولاد کشور باید تغییر کند. بسیاری از واحدهای پایین‌دستی صنعت فولاد در تأمین شمش فولادی با مشکل مواجه‌اند. اگر مزیت اقتصادی از فولاد خام به تولید محصولات فولادی منتقل شود، ما صنعت فولادی پیشرفته‌تر خواهیم داشت که می‌تواند کمک بزرگی به حل مشکلات اقتصادی کشور بکند.
رئیس هیات‌مدیره شرکت فراطرح فولاد در پایان تأکید کرد: در دوره جدید، ما نگاه‌مان به توسعه را باید عوض کنیم و با حمایت از تولید محصولات فولادی و ایجاد مزیت برای این بخش، شرایطی را فراهم آوریم که صنعت فولاد کشور به حل مشکلاتی همچون بیکاری و مسأله مسکن در کشور کمک کند.
شرخ گفتگو: ماهانمه پردازش